Lev Tolstoj

Lezersbrief

Lev Tolstoj wordt niet herdacht

Het schrale culturele leven en het redden van de beschaving

De krant brengt een mooi artikel over Lev Tolstoj wiens overlijden, 100 jaar geleden niet herdacht wordt in Rusland omdat de man te kritisch voor het gezag zou zijn geweest. In oorlog en vrede zien we hoe hij de oorlog minder door de heldenstatus van de Tsaar of diens maarschalk Koetoesow laat winnen dan door het toedoen van het onvermogen van Napoleon dit enorme gebied echt te gaan besturen, de weerstand ook van kleine groepen partizanen en het klimaat. In Anna Karenina laat hij zien hoe de bestuurders er niet in slagen een modern beleid op te zetten, maar de formalismen van het bestuur handhaven...

Karel van het Reve had het niet voor Tolstoj en velen in Vlaanderen en Nederland menen ook dat kiezen moet tussen deze schrijver en Fjodor Dostojewski, maar het toont aan dat men de dynamiek van de polemiek niet altijd vat, net door het werk van Karel van het Reve ben ik beide auteurs nog interessanter gaan vinden.

Maar terwijl u dit brengt, blijft het stil rond het debat over de financiering van de kunsten in Vlaanderen en Nederland. Gisteren had een mooie avond plaats in Amsterdam, waar men de besparingen in de cultuur hekelde, maar vooral de wijze waarop men zich verzette tegen de houding van Wilders ten aanzien van de kunsten. Dat het kunstenaars zijn die hier het voortouw nemen is tekenend, maar helaas ook noodzakelijk, want er zijn redenen om aan te nemen dat we vandaag ten aanzien van de kunsten een zeer dubbelzinnige houding aannemen, we vinden ze overbodig, maar kunnen het leven veraangenamen, als ze ons maar niet te zeer confronteren. Men kan op de persoon schieten van vrouwe Schauwvlieghe, maar hoe haar ministerie en instellingen die gesubsidieerd worden met overheidsgeld omgaan, zou ook wel eens onderzocht mogen worden. Voorafgaand menen we dat de overheid, dus ook de emanaties van de subsidiërende overheid, zoals het Fonds der letteren, het Vlaams Audiovisueel fonds en wat al niet meer als beleid vooropstellen, de kunstenaar vrij moeten laten en hun werk hoe dan ook moeten steunen. Deze idee is mij ooit komen aanwaaien uit liberale hoek, bij Thorbecke met name en lijkt mij zeer aanbevelenswaardig. Het tegendeel lijkt echter het geval, maar dit komt vaker voort uit de beleidsvoorbereiding en de wijze waarop concreet met de middelen omgesprongen wordt dan een minister op d'r dooie eentje kan behappen.

Feit is dat gisteren Freek en co een poging deden de beschaving te redden, waarbij gekende namen en anderen hun best deden het belang van de onderscheiden kunsten, van dans tot teksttheater onder de aandacht te brengen. Een lach, een traan en heel veel genoegen. Maar het punt blijft dat we tegelijk doen alsof elke generatie maar een grote schilder zou kennen, een grote theaterman, helaas zelden een -vrouw, auteur... terwijl het culturele leven heel divers is. Maar erger nog, men wil telkens vooral één uitingsvorm onder de aandacht brengen en vergeet dat kunstenaars, de grote, zelf vaak heel verschillende vormen en uitwerking onderzoeken. Voorts laat de receptie van de biografie van Karel van de Woestijne zien hoe in Vlaanderen de auteur bijna vergeten is en men diens werk echt de moeite van aandachtige lectuur niet meer waard acht.

In deze optiek kan men ook spreken over een verbastering van de cultuur. Er gaat veel geld om in de sector, maar het blijft allemaal zo braaf, zo voorspelbaar ook.

Dus ja, we danken de krant het bericht te brengen dat Lev Tolstoj niet herdacht zal worden, maar vrezen tegelijk dat dit niet opwegen tegen het zwijgen over het verschralen van het kunstenbeleid, niet dankzij of te wijten aan de toevallig bevoegde minister, maar de wijze waarop allerlei actoren dat beleid mee voorbereiden en vooral omzetten in de praktijk. Het aanbod lijkt rijk, overweldigend soms, maar wie de brede media als enige referentie volgt, merkt hoezeer steeds in dezelfde vijver vist en steeds met dezelfde namen komt aanzetten.

Graag willen we Klara daarom gelukwensen met haar 10de verjaardag, maar hoezeer we ook Babel en de Kunstkaravaan waarderen, toch dienen we er ons van bewust te zijn dat ook bij Klara een kritische stem moeilijk te vinden is, omdat de radio vaak deelneemt in artistieke projecten. Dat is waardevol, aanbevelenswaardig, maar dat laat geen ruimte voor een kritische stem. Dat lezen we al te vaak ook in de bladen, omdat men ook promotioneel betrokken is bij vele initiatieven. Maar het brengt mee dat de eigen projecten ruim aan bod komen en andere nauwelijks of geen aandacht krijgen. Ook de markt kan zeer sturend werken inzake cultuur en zelfs het mattheuseffect laat spelen. Let wel, kritiek hoeft niet altijd tot afbraak te leiden, want dan zou men inderdaad heel vlug rond zijn. Kritiek en toewijding leiden, in het beste geval tot een genuanceerde aansporing een concert, een dansvoorstelling of de opvoering van een opera bij te wonen, zonder onmiddellijk in hyperbolen en superlatieven los te breken. Zo verdient Tolstoj ook onze aandacht, als een belangwekkend schrijver, naast vele andere.

Valete,

Bart Haers

23 november 2010

Reacties

Populaire posts