Economisch beleid onmogelijk?

Tegen de oorlogsmentaliteit

Een ochtend kijken, luisteren naar de resultaten van een moeilijke besluitvorming stelt ons toch enigszins teleur. De economische experten gaan uit van de idee dat alleen een groots gebaar zou helpen, dat echter met geen middelen te bereiken is, althans geen middelen die de regeringen ten dienste staan of voorhanden zijn. Die economen gaan uit, blijkbaar van een bijzonder soort mensen die zelf volkomen rationeel handelen, terwijl er toch iets voor te zeggen valt dat ondernemers hun bedrijf bestieren met enthousiasme, gedreven en soms zelfs tot voorbij het doenbare, met alle gevolgen van dien. Als we die gedachte toepassen op het interpreteren van de akkoorden van deze nacht, dan denk ik dat economen ook een positief signaal kunnen uitsturen, want tja, als de politici, de politieke leiders de boel echt versjteren, wat altijd kan, dan is dat voor een deel precies omdat de interpretatieschema's soms al te gemakzuchtig gehanteerd worden. Niet dat de politici een foutloos parcours hebben gelopen. Wel werd en wordt het wel bijzonder moeilijk gemaakt als zij voortdurend vernemen dat hun oplossingen geen steek houden. Die kritiek is een kanon op een mug. Het stelt ook de vraag naar de betrokkenheid van economen en andere experten: behoren zij soms niet tot de samenleving die zou instorten als hun prognoses correct waren geweest? Uiteraard behoren zij tot deze samenleving, net als de journalisten die mee de "Politics of fear" ondersteunen. En dit gaat wel heel ver want we moeten vaststellen dat men de onredelijkheid van de electriciteitsleveranciers in ons land nauwelijks op de rooster legt, terwijl zij prijzen hanteren die voor de burger en vooral voor de bedrijven, zelfs de spoorwegen onbetamelijk zijn. Ook is de economische ratio ervan volkomen zoek, behalve die ene, de winstmaximalisatie, maar dat is niet zo een goede idee. En lang heeft men zich niet gebogen over de oorzaken van het casinobankieren, nog steeds duidt men in de eerste instantie politici aan als oorzaak van het falen van de banken, terwijl andere actoren nauwelijks verontrust worden. Geen enkele krant noemt het een schandaal dat de oude graaf uit Knokke, bouwer aan een imperium van banken en verzekeringen, niet ter verantwoording werd geroepen. Het kan dat de rechtbank oordeelt dat hem geen schuld treft, maar dan weten we dat tenminste, nu is er het vermoeden van onschuld en de twijfel over het handelen van de bank van weleer. Het is met deze gedachte dat we ons afvragen waarom men besluitvorming, Europese besluitvorming zogenaamd op rationele gronden zonder veel zin voor nuance afdoet als onwerkbaar, onvoldoende. Het systeem werkt niet zo dat ook die uitspraken geen betekenis hebben. Maar het zou wel onverantwoord zijn als mocht blijken dat het werkelijk fout is besloten, maar nu lijkt het me onverantwoord te stellen dat de politici alweer tekort zijn geschoten. Dat gebrek aan nuance, eerlijk gezegd en het aanwenden van bedenkelijke metaforen, zoals de bazooka is er ook een uiting van, maakt het voeren van een behoorlijk beleid, ook omtrent de munt bijna onmogelijk. Zijn er dan geen feiten, rationele gronden? De aanpak van Griekenland heeft tot twee keer toe bewezen dat de ratio het niet bepaald haalt: men had de mogelijkheid te zien dat Griekenland om budgettaire redenen niet klaar was voor de Euro, maar men wist ook dat de fiscale administratie helemaal een ramp was... maar dat werd niet aangehaald. Vervolgens heeft men Griekenland opnieuw met Draco opgezadeld, deze keer vanwege het IMF en de Eurobestuurders om de tekorten weg te werken, met desastreuze gevolgen. In die zin moet men ook de woede van de Grieken begrijpen, maar toch, zelf hebben zij met plezier hun niet betaalde belastinggeld voor eigen geneugten besteed. Jawel, het oude verhaal van de krekel en de mier. En nu Italië? Blijkbaar heeft ook Berlusconi de onroerende belastingen grondig hervormd, met desastreuze gevolgen voor de begroting, maar hij raakte wel herkozen. Men hoeft verkiezingsbeloften niet na te rekenen als men de basis zelf van de fiscale administratie, de grondbelasting gewoon afschaft. En hier had EUropa moeten ingrijpen, Eurostat bvb. Het valt op dat dit verhaal ook niet voorkomt in het verhaal van Ivan Van de Cloot, maar goed, voor ons zou de EU zelf Berlusconi moeten vervolgen wegens verkiezingsfraude. Een belofte doen en uitvoeren die zo desastreus is, kan men niet verzwijgen en toch, het blijft bij de analyses van verstandige mensen achterwege, terwijl daar de vergissingen gemaakt werden, in hoofde van Berlusconi en zijn mediamacht. En dus, moeten we terug bij de aanvang aanknopen en vaststellen dat de economen die hun licht lieten schijnen vele dingen vertellen maar niet alle zijn ze even werkbaar en vooral ze lijken rationeel, maar zijn even selectief als de uitspraken van andere toeschouwers, al of niet betrokken. Dus kan men vermoeden dat als die economen hun kwalijke afstandelijkheid ten aanzien van de publieke zaak zouden weten te beheersen, het voor de politici en burgers meer doenbaar zou zijn overzicht te houden. Blijk geven van een kritische blik, is mij verteld, betekent dat je outside the box moet durven te kijken en vooral zelf de kritiek goed onderbouwen. Maar dat blijkt eens te meer moeilijk, want kritiek betekent al te vaak niet onderzoeken, wel aanvallen, afbreken. Het gevolg is dat politici in een kramp zitten en nog alleen vanuit het defensief kunnen handelen. Wanneer komen we eens af van die oorlogsmentaliteit?

Bart Haers