Wat was en wat te hopen
Kerstgedachte
Het verhaal van een jaar? Velen vertellen graag
dat dit een jaar was van gemiste kansen en van een zich uitdiepende crisis. Er
zijn redenen om dat te aanvaarden. Maar het is evengoed een jaar geweest waarin
scherpe en soms zeer pessimistische uitspraken gelogenstraft werden. Het mag zo
zijn dat we liever een worst case
scenario het voordeel van de
duidelijkheid heeft, het blijft maar de vraag of we daarmee verder kunnen. De
zaak mag duidelijk zijn, zegt men, dat alle indicatoren op negatief staan,
zoals daar zijn het consumentenvertrouwen, het ondernemersvertrouwen en het
journalistenvertrouwen. Het blijkt inderdaad zo te zijn dat we niet goed weten
wat we mogen hopen van de toekomst.
Lasciate ogni speranza, voi ch'entrate
Gij die hier binnentreedt, laat alle
hoop varen
Zou het dat zijn wat we jongeren moeten
laten weten, die pas komen kijken, of mensen die Europa bezoeken? Volgens
sommigen wel, al is het hier vooralsnog goed leven. Juist, niet voor iedereen,
maar de vormen van ressentiment die hier welig tieren laten vergeten dat mensen
wel mogen genieten van de vruchten van hun het werk hunner handen, om het even
in de oude taal te zeggen. Mag de eigenaar van het grootste vermogen van Europa
dan niet belast worden? Niet meer dan anderen. Zelfs een sterrenkok moet niet
onnodig vervolgd worden. Alleen hebben we vergeten dat de fiscus geen geld mag
zoeken dat eerlijk verdiend is.
Het blijft opvallend dat Europa lijdt
onder een grote druk de belastinginkomsten te maximaliseren. Hoever kan men
daarbij gaan, zonder andere aspecten van de samenleving in het gedrang te
brengen, want als ondernemers de staat vijandig gezind zijn, dan is daar een
reden voor. Geen fraaie, maar een begrijpelijke. Omgekeerd merken we dan weer
dat in de VSA de belastingpolitiek tot een onttakeling van de samenleving
aanleiding blijkt te geven. Het ene noch het andere is bevorderlijk, denk ik
voor een goede samenleving waarin mensen kunnen gedijen.
Het is in die zin dat ik mij afvraag hoe
men zo streng kan blijven kijken naar verkeersgedrag, rookgedrag ook, terwijl
men het inperken van wapenbezit niet wil inperken, terwijl men de drugsoorlog
voor lief neemt als men zelf maar aan zijn of haar grief komt. De hele
discussie over gezondheid en preventieve gezondheidszorg mag dan wel een
interessant studiegebied zijn, de vraag is of het ethisch altijd wel in orde
is. Men kan gerust vragen om een goed begeleid levenseinde, dat onderschrijven
we volkomen, maar de zelfbeschikking op eisen in articulo mortis en mensen
vervolgens verplichten gezond te leven? Zoals Martha Nussbaum het stelt, moet
men mensen die ruimte zelf laten bepalen. Maar goed, wapens mag men niemand
afpakken, toch niet in de VSA.
Maar het punt is natuurlijk dat de
tabaksliga en de anti-tabakliga hun discours voeren zoals ook de NRA en dat
betekent dat de waarheid en nog minder de werkelijkheid aan de orde is, wel een
discours. Dankzij een lezing van de public Office van de Amerikaanse ambassade
kon men daar een goed inzicht in krijgen. Tabak is niet gezond, dat mag duidelijk
zijn. Maar aan de andere kant is de strijd tegen tabak gemakkelijker dan de
strijd tegen drugs.
Het feit dat we vandaag geconfronteerd
worden met de toenemende agressiviteit en als we goed toekijken zien we dat
pestgedrag steeds maar ingrijpender wordt. Verder zien we op voetbalpleinen
scheids- en grensrechters beledigd worden en erger, zelfs doodgeslagen. En
toch, een Marokkanenprobleem is het niet en nieuw is het ook niet echt, de
heisa rond pleintjes waar de Messi of Ronaldo van morgen zich laat bewonderen.
De zelfhaat is echter misschien sterker geworden dan ooit voordien. Succes mag
geëerd maar men kan niet hardvochtig genoeg tegen verliezers aankijken, ook als
mensen bewust kiezen om niet naar de top te willen streven, doch meer belang
hechten aan de kwaliteit van hun leven.
Het is immers toch maar zo dat veel mensen
wel degelijk goed willen zijn in wat ze doen, maar daarom niet de top willen
bereiken, ten koste van mensen om hen heen. Het blijkt immers wel vaker dat
ontsporingen dan moeilijk te vermijden vallen. Terwijl we vaststellen dat
waardevolle mensen die goed, zeer goed waren in hun vak, geëerd werden in hun
vak en ambt, maar voor de media nagenoeg vergeten, zien we dat er inderdaad
door de wanen die hypes opwekken waardevolle mensen uit de boot vallen. De
huidige directeur van het conservatorium in Brussel, Peter Swinnen of de net
terug getreden directeur in Gent Lucien Posman, die opnieuw een echte jury in de zaal zette waar studenten hun
meesterproef afleggen. Posman en Swinnen zijn ook componisten en toch kent men
hen niet. Zijn het losers? Geenszins, alleen, als men dagelijks nieuws brengt
over Jef Neve, dan lijkt niets anders nog van tel, maar het ligt niet aan Neve,
wel aan de mensen die een held willen en daarom al die anderen naar de hel
sturen.
We kiezen ervoor een genre als de muziek
en de muziekopleidingen aan de orde te stellen, omdat we het niet over de sport
willen hebben. Maar het is een metaforische benadering voor wat er aan de hand
lijkt. De koning weet ons te vertellen dat het technisch en beroepsonderwijs
opgewaardeerd dienen te worden, maar het gaat vooral, het oude liedje, om de
beroepen die eruit voortspruiten te waarderen. Het ene kan niet zonder het
andere.
Op de Duitse televisie was niet zo lang
geleden een documentaire te zien over het kerstbestand in … Stalingrad. Het
verhaal had niets irenisch, maar het blijft opvallend dat men van die oorlog
slechts enkele verhalen overhoudt. Dan wordt het moeilijk om te begrijpen wat
mensen er deden. Overigens, ook hier moet ik in herhaling vallen waren er wel
degelijk mensen, jongeren die als arts in opleiding bij Stalingrad waren
geweest en daarna pas echt hun activiteiten, in de Weisse Rose zijn gaan
ontplooien. Heeft het niet geholpen? Allicht niet, maar het is wel belangrijk
ook dit verhaal in herinnering te houden.
Toen Obama de vredesprijs kreeg vond men
het prematuur, hijzelf inbegrepen, maar nu de EU de prijs kreeg, waren de
cynische reacties niet te tellen. En toch, wij leven sinds 1945 in vrede in
Europa en wel zo dat zich op het oude continent een hele nieuwe samenleving kon
ontplooien. Daarbij moet men er ook oog voor hebben dat het in Griekenland,
Spanje en Portugal nog tot in de jaren 1970 duurde voor de dictaturen
weggeveegd werden, tot in 1989 voor in Oost-Europa de dictatuur verdween. Dan
is de EU werkelijk een oord van vrede geworden. Zoals Johannes Witteveen
schreef, bouwde men ondanks de harde discussies en de stugge besluitvorming aan
Europa.
Het zal dus maar te hopen zijn, dat we in
deze dagen en ook daarbuiten zonder in irenisme te vervallen inderdaad de
waarde van anderen leren te onderkennen. Men kan elkaar in de eindejaarstijd
veel toewensen, maar men moet ook zichzelf wel een en ander toewensen, waarbij
dan weer een zeker quiëtisme best interessant kan zijn, enfin, een begin van
levenskunst.
Zalige Kerstdagen en een goed en
voorspoedig Nieuwjaar – ook als er zich zorgen aandienen voor de toekomst.
Bart Haers
Reacties
Een reactie posten