Brexit, leugens en verdraaiingen
Dezer
Dagen
Europa, Democratie, waarheid
De omstandigheden brengen mij ertoe nog maar eens over de Brexit te schrijven. Vooral een gesprek met Thierry Baudet maakten me duidelijk hoe gemakkelijk men sommige sprekers gelooft, zonder weerwoord laat ratelen. Helaas, jammer maar helaas.
Het is voorbij, de tijd van
afwachten , maar ook de aankondiging doet een mens sidderen, want slechts 2 %
meerderheid verkoos de exit van het UK, maar dat wil zeggen dat men gaat voor
de dictatuur van de meerderheid, hoe klein die ook is. Vier % verschil is
volgens sommigen betekenisvol, maar het is en blijft de benadering van de
democratie waarbij men weet dat er nauwelijks grote verschillen kunnen gemaakt
worden, behalve in het meerderheidsstelsel, maar dat systeem botste ook al op
haar grenzen.
Democratie is echter meer dan
alleen de vraag of iemand de helft plus 1 stem kan verwerven want voor men tot
stemmen komt, is er ruimte en mogelijkheid tot gesprek, waarvan de krijtlijnen
en modaliteiten niet scherp omschreven zijn, maar het draait wel altijd om
retoriek en om het meedelen van inzichten. Maar moet men in zo een debat dan
niet de waarheid zeggen, al kan men misschien niet alle "in and outs"
te berde brengen? Het gaat inderdaad over feitelijke waarheden, die men niet
kan of mag verdraaien, wil men een goed debat hebben. Het is dus niet dat er
maar een uitkomst zou zijn voor het beleid, maar argumenten die de feiten
anders voorstellen en bewust ridiculiseren, moet men bestrijden.
Neem nu de kwestie van de
steeds sterkere integratie van de landen van de EU, waar niet enkel de Britten
mee zeggen te worstelen. Die integratie heeft te maken met het gezamenlijk
uitstippelen van beleid dat samen dient ondernomen te worden. Maar de vraag
hier is hoever die integratie kan gaan, zonder dat mensen zich vervreemd
voelen. Maar als men de vorming van Pruisen en Duitsland ziet, maar ook, een
paar eeuwen vroeger De republiek der Verenigde Provinciën onder ogen neemt, dan
ziet men dat in beide gevallen een partij overwegend was, Pruisen en Holland, de
Staten van Holland die zwaar wogen op het gezamenlijke beleid. In Europa heeft
men twee zwaargewichten, Duitsland en Frankrijk - dat de laatste jaren veel aan
gewicht verloor - maar het belangrijkste verschil is dat tot heden, tot spijt
van wie het benijdt, niet tot een nieuwe soevereine entiteit gekomen is. Europa
vaardigt gemeenschappelijk beleid uit, maar de media hebben zelden oog voor de
verwerking ervan op het niveau van de lidstaat, in België vaak op het vlak van
de regio's, zoals met het mestactieplan het geval is geweest.
Dat Britse ambtenaren en
politici richtlijnen en andere Europese besluitvorming voortvarend zeer streng
interpreteerden in de regelgeving moet men Brussel niet aanwrijven. Het
probleem is natuurlijk dat sommige media er al jaren een heidens plezier in
vinden om leugens te verkopen, terwijl er nauwelijks iemand is die hen tot de
orde roept en zeker de leden van het Britse parlement hebben nooit aan de
bendes van Murdoch laten horen dat het wel voldoende was, integendeel. Freedom
of speech? Het zal wel, maar de manipulatie kan men bezwaarlijk onder vrijheid
van spreken rangschikken. Alleen, de toehoorder, het publiek kan zelf wel
oordelen, zegt men dan. Dat klopt slechts als de tegenstemmen ook gehoord
kunnen worden. In het UK was en is dat bijzonder moeilijk.
Want nu zegt ook - zeer
opportunistisch - de heer Verhofstadt dat de EU niet functioneert, net zoals de
voorzitter van het VB, al is de conclusie anders, meer versus minder Europa.
Verhofstadt heeft wel een punt als hij de tafel van de Staatshoofden en
regeringsleiders minder gewicht wil toekennen, ten voordele van de tafel van de
Commissie, wel wetende dat beide tafels heel vaak met elkaar overleggen en dat
besluitvorming altijd het resultaat is van intense onderhandelingen. Alleen, te
veel staatshoofden en regeringsleiders, maar ook vakministers spreken in
Brussel een andere taal dan in hun eigen hoofdsteden, Praag, Warschau of
Londen, Madrid of den Haag. Dat kan men Europa niet euvel duiden, wel die
politici die graag goed gezien zijn in Brussel en in hun hoofdstad.
Die mijnheer van Grieken, van
het Vlaams Belang beweerde net als de heer Thierry Baudet dat de natiestaten
meer soevereiniteit nodig hebben, maar er zijn weinig domeinen waar (kleinere)
naties echt het verschil voor hun burgers kunnen maken. De heer Baudet meende
ook te weten dat men niet kan bewijzen dat Europa goed is voor ons. Hij kan het
omgekeerde ook niet beweren, omdat er sinds WO II niet zo heel veel tijd
geweest is dat Nederland en België volkomen soeverein waren. Eerst was er het
project van de BENELUX - een uitbreiding van de Belgisch-Luxemburgse
Economische Unie die al opgericht werd in 1921 en in 1971 en elke decade daarna
werd verder gezet. Ook de Benelux was bedoeld om gedurende een bepaalde tijd de
samenwerking van de drie landen te versterken. Of dat voor ons veel betekenis
had? Ik denk dat het voordeel van deze instellingen vooral hierin liggen moet dat
ze bepaalde administratieve verplichtingen wegnemen bij grensoverschrijdend
verkeer van goederen en diensten, maar ook van personen. Dat bevordert handel
en dus de economische groei.
De EU, ontstaan als een
samenwerking van 6 staten, Frankrijk, Duitsland, de Benelux en Italië, werd in
de loop van decennia een behoorlijk uitgebreide club en in 2001 werd terecht
besloten het handvest van Rome opnieuw onder de loep te nemen en te komen tot
een nieuwe basistekst die als grondwet door het leven zou gaan. Helaas,
driewerf helaas, Nederland en Frankrijk stemden tegen de tekst en als het
verdrag van Lissabon kreeg men een nieuwe basistekst.
Maar ook daar speelde een grote mate van
demagogie en populisme een hoofdrol en ook toen bleek het moeilijk voor de
Nederlandse onderhandelaars van het verdrag dat ook nog eens te verdedigen en
er de belangrijke winstpunten van aan te geven. Maar het mocht niet wezen en
nog dit jaar hield Nederland een referendum over het associatieverdrag met
Oekraïne, waarbij Thierry Baudet, de grote voorstander van soevereiniteit die
zelfbeschikking van Kiew, Oekraïne post factum de wacht wilde aanzeggen, want
het verdrag was onderhandeld en op aangeven van Poetin door Kiew plots on hold
gezet, waarna Kiew een tweede periode van straatgeweld beleefde. Het regime in
Kiew, dat wellicht nog niet feilloos werkt en vrij van corruptie is, kon zo een
kaakslag wel missen, want het volk werd opgejut omdat het bestuurlijk nog niet
alles op orde ziet komen.
Referenda zouden moeten
kunnen, maar in een parlementaire democratie kan men hiermee in problemen
komen. Het systeem van volksvertegenwoordigers die vrij gekozen worden, ziet
men wel eens als falend voorgesteld worden, maar het is aan ons, als kiezers om
bij het uitbrengen van onze stem in eer en geweten te handelen. Het is waar dat
we ook in een particratie leven, zoals men ook in de buurlanden ziet, maar te
gemakkelijk denkt men dat ze niet opgemerkt wordt.Maar dat betekent dat meer
over het politieke moet spreken in plaats van minder, maar ook dat dient
eerlijk te gebeuren, want men kan anderen niet van populisme betichten als men
er zichzelf aan bezondigt. Tony Judt betoogde in een van zijn laatste werken
dat het land moe is en dat linkse partijen (in Europa) hun animo verloren
hebben en ook geen zicht meer bieden op de toekomst. Dat geldt helaas ook voor
centrum- en rechtse partijen. Men aarzelt tussen behouden wat er is en het
omvormen van de samenleving, of in termen van gelijkheid of net omgekeerd, meer
vrije marktwerking. In Duitsland zien we dat men blijkbaar beter het evenwicht
kon bewaren, al heeft Harz IV blijkbaar
veel verdachtmakingen opgeleverd. Het feit dat arbeidscontracten wel eens
precairder werden dan men had aangenomen, heeft net met de val van de muur en
migratie te maken. Het VK wilde Polen en Tsjechië etc laten toetreden tot de
Unie, maar nu klaagt men over arbeidsmigratie. Vreemde vorm van consistentie.
Wie tegen referenda is, zou
paternalistisch tegen het volk aankijken, maar het valt wel op dat het enkele
miljonairs, miljardairs tegen waren het volk hun lokroep heeft gevolgd. Met
andere woorden, Boris Johnson en Nigel Farage, Rupert Murdoch ook, hebben de
goedgelovigheid van het volk handig weten uit te buiten en men kan dat niet
anders dan als een schande beschouwen. Murdoch heeft in zijn kranten decennia
lang leugens laten schrijven over Europa, over de koningin zelfs de laatste
dagen. Dat moet men toch eindelijk eens goed overwegen, want zoals Caesar zich
als populist verzekerde van de steun van het volk van Rome, zo spelen deze
figuren met de gevoelens van mensen die vaak vele redenen hebben om boos te
zijn. Maar ze horen boos te zijn op het beleid van Londen, minder om dat van
Brussel. Toch was er geen stem te horen over het onderwijsbeleid van Londen,
sinds Tatcher, dat steeds minder mensen uit bescheiden sociale milieus een kans
gaf goede studies te volgen en een mooie loopbaan te maken. Cameron had mooi
klagen dat er in zijn omgeving alleen mensen uit Eton en Oxford, Cambridge
rondliepen.
Cruciaal aan Europa is dat het
inderdaad het gevolg is van besluiten van topfiguren, 66 jaar geleden en in de
vele fases nadien inderdaad geen organisch gegroeid geheel mag heten - al valt
er op af te dingen - want Europa alleen maar een kunstmatige constructie
noemen, lijkt me wel overdreven. Het is noch het een, noch het ander, maar als
burger van België kan ik zeggen dat er wel meer artificiële staten zijn Europa
en in de wereld. Als we zien dat Schotland er nu over denkt het UK te verlaten,
omdat England voor de Brexit gekozen heeft, dan blijkt het met de samenhang van
dat United Kingdom ook niet helemaal snor te zijn.
Staten werden tussen de 17de
en de late 19de eeuw gevormd in Europa, met Duitsland in 1871 en Italië bijna
gelijktijdig- in beide gevallen was Oostenrijk het slachtoffer. Het verenigde
Duitsland vormde een politieke en diplomatieke paradigmaverschuiving, waar men
vandaag nog weinig over spreekt. Tussen 1912 en 1947 brandde Europa evenwel en
het was met de vorming van het Duits-Franse samenwerkingsakkoord van 1950 en
vervolgens de EGKS, de EEG, 1987 de Eenheidsakte die dus leidde tot het verdrag
van Lissabon, dat Europa vrede kende en de wederopbouw kon uitvoeren, met steun
van het Marshallplan. Oost-Europa werd pas bevrijd na 1989, wat in 2004 leidde
tot de opname van 10 nieuwe lidstaten, mede op uitdrukkelijke vraag van de
Britten. Europa als Unie is een constructie sui generis en kan dus kunstmatig
genoemd worden. Maar de politieke, maatschappelijke en economische baten van de
EU sinds de stichting, neem dan 1957, het verdrag van Rome, ontkennen vergt ook
veel hersengymnastiek en veel kronkelredeneringen. Maar het zal wellicht nooit
voelen als een soort patria, als men de grote samenhang tussen de lidstaten
niet wil zien.
En toch, men verwijt Europa
vaak neoliberaal beleid te voeren, maar voor zover ik weet pakt de EU wel
degelijk deloyale concurrentie aan,
zowel vanwege de giganten in
de ICT, maar ook op andere terreinen. Ook gaat de EU mee met de tegenstanders
van ggo en wil Europa unfaire belastingdeals tegengaan. Dat Europa ook sociale
dumping wil tegengaan lijken de vragenstellers in het parlement afgelopen
donderdag te zijn vergeten. Europa kan en zal de concurrentie en economische
competitie niet tegengaan, want dat is deel van ons systeem. Meer nog, toen
Europa een eengemaakte mark wilde, ontstond een hele regelgeving rond
producten, waarbij uniforme normen werden afgekondigd, soms in het voordeel van
de grootindustrie en ook wel eens ten voordele van kmo's, hoewel dat zelden aan
bod kwam. Europa heeft gemerkt dat men als tegenwicht artisanale producten,
streekproducten diende te beschermen en zo ontstond een nieuw kanaal van
regelgeving.
Verliep dat alles
democratisch? Decennialang sprak men in de Vlaamse media zelden over Europees
beleid, tenzij als het over landbouw ging. Laten we dus proberen voort te
bouwen op wat verwezenlijkt werd en ergerniswekkende trekjes van technocratie
te vermijden. Maar in deze wereld, anno 2016 en voor de komende tijd zal de
samenhang van de EU, ondanks de problemen die we nu zien, nog altijd een betere
garantie voor welvaart en vrede vormen. Overigens, het UK blijft lid van de NATO.
Bart Haers
Reacties
Een reactie posten