Brexit, leugens en verdraaiingen






Dezer Dagen


Europa, Democratie, waarheid



De omstandigheden brengen mij ertoe nog maar eens over de Brexit te schrijven. Vooral een gesprek met Thierry Baudet maakten me duidelijk hoe gemakkelijk men sommige sprekers gelooft, zonder weerwoord laat ratelen. Helaas, jammer maar helaas.  

Het is voorbij, de tijd van afwachten , maar ook de aankondiging doet een mens sidderen, want slechts 2 % meerderheid verkoos de exit van het UK, maar dat wil zeggen dat men gaat voor de dictatuur van de meerderheid, hoe klein die ook is. Vier % verschil is volgens sommigen betekenisvol, maar het is en blijft de benadering van de democratie waarbij men weet dat er nauwelijks grote verschillen kunnen gemaakt worden, behalve in het meerderheidsstelsel, maar dat systeem botste ook al op haar grenzen.

Democratie is echter meer dan alleen de vraag of iemand de helft plus 1 stem kan verwerven want voor men tot stemmen komt, is er ruimte en mogelijkheid tot gesprek, waarvan de krijtlijnen en modaliteiten niet scherp omschreven zijn, maar het draait wel altijd om retoriek en om het meedelen van inzichten. Maar moet men in zo een debat dan niet de waarheid zeggen, al kan men misschien niet alle "in and outs" te berde brengen? Het gaat inderdaad over feitelijke waarheden, die men niet kan of mag verdraaien, wil men een goed debat hebben. Het is dus niet dat er maar een uitkomst zou zijn voor het beleid, maar argumenten die de feiten anders voorstellen en bewust ridiculiseren, moet men bestrijden.

Neem nu de kwestie van de steeds sterkere integratie van de landen van de EU, waar niet enkel de Britten mee zeggen te worstelen. Die integratie heeft te maken met het gezamenlijk uitstippelen van beleid dat samen dient ondernomen te worden. Maar de vraag hier is hoever die integratie kan gaan, zonder dat mensen zich vervreemd voelen. Maar als men de vorming van Pruisen en Duitsland ziet, maar ook, een paar eeuwen vroeger De republiek der Verenigde Provinciën onder ogen neemt, dan ziet men dat in beide gevallen een partij overwegend was, Pruisen en Holland, de Staten van Holland die zwaar wogen op het gezamenlijke beleid. In Europa heeft men twee zwaargewichten, Duitsland en Frankrijk - dat de laatste jaren veel aan gewicht verloor - maar het belangrijkste verschil is dat tot heden, tot spijt van wie het benijdt, niet tot een nieuwe soevereine entiteit gekomen is. Europa vaardigt gemeenschappelijk beleid uit, maar de media hebben zelden oog voor de verwerking ervan op het niveau van de lidstaat, in België vaak op het vlak van de regio's, zoals met het mestactieplan het geval is geweest.

Dat Britse ambtenaren en politici richtlijnen en andere Europese besluitvorming voortvarend zeer streng interpreteerden in de regelgeving moet men Brussel niet aanwrijven. Het probleem is natuurlijk dat sommige media er al jaren een heidens plezier in vinden om leugens te verkopen, terwijl er nauwelijks iemand is die hen tot de orde roept en zeker de leden van het Britse parlement hebben nooit aan de bendes van Murdoch laten horen dat het wel voldoende was, integendeel. Freedom of speech? Het zal wel, maar de manipulatie kan men bezwaarlijk onder vrijheid van spreken rangschikken. Alleen, de toehoorder, het publiek kan zelf wel oordelen, zegt men dan. Dat klopt slechts als de tegenstemmen ook gehoord kunnen worden. In het UK was en is dat bijzonder moeilijk.

Want nu zegt ook - zeer opportunistisch - de heer Verhofstadt dat de EU niet functioneert, net zoals de voorzitter van het VB, al is de conclusie anders, meer versus minder Europa. Verhofstadt heeft wel een punt als hij de tafel van de Staatshoofden en regeringsleiders minder gewicht wil toekennen, ten voordele van de tafel van de Commissie, wel wetende dat beide tafels heel vaak met elkaar overleggen en dat besluitvorming altijd het resultaat is van intense onderhandelingen. Alleen, te veel staatshoofden en regeringsleiders, maar ook vakministers spreken in Brussel een andere taal dan in hun eigen hoofdsteden, Praag, Warschau of Londen, Madrid of den Haag. Dat kan men Europa niet euvel duiden, wel die politici die graag goed gezien zijn in Brussel en in hun hoofdstad.

Die mijnheer van Grieken, van het Vlaams Belang beweerde net als de heer Thierry Baudet dat de natiestaten meer soevereiniteit nodig hebben, maar er zijn weinig domeinen waar (kleinere) naties echt het verschil voor hun burgers kunnen maken. De heer Baudet meende ook te weten dat men niet kan bewijzen dat Europa goed is voor ons. Hij kan het omgekeerde ook niet beweren, omdat er sinds WO II niet zo heel veel tijd geweest is dat Nederland en België volkomen soeverein waren. Eerst was er het project van de BENELUX - een uitbreiding van de Belgisch-Luxemburgse Economische Unie die al opgericht werd in 1921 en in 1971 en elke decade daarna werd verder gezet. Ook de Benelux was bedoeld om gedurende een bepaalde tijd de samenwerking van de drie landen te versterken. Of dat voor ons veel betekenis had? Ik denk dat het voordeel van deze instellingen vooral hierin liggen moet dat ze bepaalde administratieve verplichtingen wegnemen bij grensoverschrijdend verkeer van goederen en diensten, maar ook van personen. Dat bevordert handel en dus de economische groei.

De EU, ontstaan als een samenwerking van 6 staten, Frankrijk, Duitsland, de Benelux en Italië, werd in de loop van decennia een behoorlijk uitgebreide club en in 2001 werd terecht besloten het handvest van Rome opnieuw onder de loep te nemen en te komen tot een nieuwe basistekst die als grondwet door het leven zou gaan. Helaas, driewerf helaas, Nederland en Frankrijk stemden tegen de tekst en als het verdrag van Lissabon kreeg men een nieuwe basistekst.

 Maar ook daar speelde een grote mate van demagogie en populisme een hoofdrol en ook toen bleek het moeilijk voor de Nederlandse onderhandelaars van het verdrag dat ook nog eens te verdedigen en er de belangrijke winstpunten van aan te geven. Maar het mocht niet wezen en nog dit jaar hield Nederland een referendum over het associatieverdrag met Oekraïne, waarbij Thierry Baudet, de grote voorstander van soevereiniteit die zelfbeschikking van Kiew, Oekraïne post factum de wacht wilde aanzeggen, want het verdrag was onderhandeld en op aangeven van Poetin door Kiew plots on hold gezet, waarna Kiew een tweede periode van straatgeweld beleefde. Het regime in Kiew, dat wellicht nog niet feilloos werkt en vrij van corruptie is, kon zo een kaakslag wel missen, want het volk werd opgejut omdat het bestuurlijk nog niet alles op orde ziet komen.

Referenda zouden moeten kunnen, maar in een parlementaire democratie kan men hiermee in problemen komen. Het systeem van volksvertegenwoordigers die vrij gekozen worden, ziet men wel eens als falend voorgesteld worden, maar het is aan ons, als kiezers om bij het uitbrengen van onze stem in eer en geweten te handelen. Het is waar dat we ook in een particratie leven, zoals men ook in de buurlanden ziet, maar te gemakkelijk denkt men dat ze niet opgemerkt wordt.Maar dat betekent dat meer over het politieke moet spreken in plaats van minder, maar ook dat dient eerlijk te gebeuren, want men kan anderen niet van populisme betichten als men er zichzelf aan bezondigt. Tony Judt betoogde in een van zijn laatste werken dat het land moe is en dat linkse partijen (in Europa) hun animo verloren hebben en ook geen zicht meer bieden op de toekomst. Dat geldt helaas ook voor centrum- en rechtse partijen. Men aarzelt tussen behouden wat er is en het omvormen van de samenleving, of in termen van gelijkheid of net omgekeerd, meer vrije marktwerking. In Duitsland zien we dat men blijkbaar beter het evenwicht kon  bewaren, al heeft Harz IV blijkbaar veel verdachtmakingen opgeleverd. Het feit dat arbeidscontracten wel eens precairder werden dan men had aangenomen, heeft net met de val van de muur en migratie te maken. Het VK wilde Polen en Tsjechië etc laten toetreden tot de Unie, maar nu klaagt men over arbeidsmigratie. Vreemde vorm van consistentie.

Wie tegen referenda is, zou paternalistisch tegen het volk aankijken, maar het valt wel op dat het enkele miljonairs, miljardairs tegen waren het volk hun lokroep heeft gevolgd. Met andere woorden, Boris Johnson en Nigel Farage, Rupert Murdoch ook, hebben de goedgelovigheid van het volk handig weten uit te buiten en men kan dat niet anders dan als een schande beschouwen. Murdoch heeft in zijn kranten decennia lang leugens laten schrijven over Europa, over de koningin zelfs de laatste dagen. Dat moet men toch eindelijk eens goed overwegen, want zoals Caesar zich als populist verzekerde van de steun van het volk van Rome, zo spelen deze figuren met de gevoelens van mensen die vaak vele redenen hebben om boos te zijn. Maar ze horen boos te zijn op het beleid van Londen, minder om dat van Brussel. Toch was er geen stem te horen over het onderwijsbeleid van Londen, sinds Tatcher, dat steeds minder mensen uit bescheiden sociale milieus een kans gaf goede studies te volgen en een mooie loopbaan te maken. Cameron had mooi klagen dat er in zijn omgeving alleen mensen uit Eton en Oxford, Cambridge rondliepen.

Cruciaal aan Europa is dat het inderdaad het gevolg is van besluiten van topfiguren, 66 jaar geleden en in de vele fases nadien inderdaad geen organisch gegroeid geheel mag heten - al valt er op af te dingen - want Europa alleen maar een kunstmatige constructie noemen, lijkt me wel overdreven. Het is noch het een, noch het ander, maar als burger van België kan ik zeggen dat er wel meer artificiële staten zijn Europa en in de wereld. Als we zien dat Schotland er nu over denkt het UK te verlaten, omdat England voor de Brexit gekozen heeft, dan blijkt het met de samenhang van dat United Kingdom ook niet helemaal snor te zijn.

Staten werden tussen de 17de en de late 19de eeuw gevormd in Europa, met Duitsland in 1871 en Italië bijna gelijktijdig- in beide gevallen was Oostenrijk het slachtoffer. Het verenigde Duitsland vormde een politieke en diplomatieke paradigmaverschuiving, waar men vandaag nog weinig over spreekt. Tussen 1912 en 1947 brandde Europa evenwel en het was met de vorming van het Duits-Franse samenwerkingsakkoord van 1950 en vervolgens de EGKS, de EEG, 1987 de Eenheidsakte die dus leidde tot het verdrag van Lissabon, dat Europa vrede kende en de wederopbouw kon uitvoeren, met steun van het Marshallplan. Oost-Europa werd pas bevrijd na 1989, wat in 2004 leidde tot de opname van 10 nieuwe lidstaten, mede op uitdrukkelijke vraag van de Britten. Europa als Unie is een constructie sui generis en kan dus kunstmatig genoemd worden. Maar de politieke, maatschappelijke en economische baten van de EU sinds de stichting, neem dan 1957, het verdrag van Rome, ontkennen vergt ook veel hersengymnastiek en veel kronkelredeneringen. Maar het zal wellicht nooit voelen als een soort patria, als men de grote samenhang tussen de lidstaten niet wil zien.

En toch, men verwijt Europa vaak neoliberaal beleid te voeren, maar voor zover ik weet pakt de EU wel degelijk deloyale concurrentie aan,
zowel vanwege de giganten in de ICT, maar ook op andere terreinen. Ook gaat de EU mee met de tegenstanders van ggo en wil Europa unfaire belastingdeals tegengaan. Dat Europa ook sociale dumping wil tegengaan lijken de vragenstellers in het parlement afgelopen donderdag te zijn vergeten. Europa kan en zal de concurrentie en economische competitie niet tegengaan, want dat is deel van ons systeem. Meer nog, toen Europa een eengemaakte mark wilde, ontstond een hele regelgeving rond producten, waarbij uniforme normen werden afgekondigd, soms in het voordeel van de grootindustrie en ook wel eens ten voordele van kmo's, hoewel dat zelden aan bod kwam. Europa heeft gemerkt dat men als tegenwicht artisanale producten, streekproducten diende te beschermen en zo ontstond een nieuw kanaal van regelgeving.

Verliep dat alles democratisch? Decennialang sprak men in de Vlaamse media zelden over Europees beleid, tenzij als het over landbouw ging. Laten we dus proberen voort te bouwen op wat verwezenlijkt werd en ergerniswekkende trekjes van technocratie te vermijden. Maar in deze wereld, anno 2016 en voor de komende tijd zal de samenhang van de EU, ondanks de problemen die we nu zien, nog altijd een betere garantie voor welvaart en vrede vormen. Overigens, het UK blijft lid van de NATO.


Bart Haers

  

Reacties

Populaire posts