Belastingen en begrotingen
Dezer Dagen
Wie bewaart het overzicht?
Begrotingen,
Inkomsten en uitgaven
Wat
te doen als begroting ontspoort? Bijsturen, belastingen verhogen en er nieuwe
verzinnen en dan verbaasd zijn dat mensen het allemaal niet meer geloven. De
vraag die men beter stellen kan: hoe kan de uitgaven beheersen en zorgen dat
mensen niet vluchten met hun geld. Op dat vlak is de wereld behoorlijk ongelijk
verdeeld, want wie veel heeft kan het beter verbergen.
Niet
zo lang geleden vond de toenmalige minister van Financiën Steven Vanackere dat
hij de belastinginkomsten diende te maximaliseren, binnen het kader van de wet
- of de wet veranderen natuurlijk. Zo zijn we al een paar decennia kampioenen in
het betalen van belastingen en voelen mensen dat ze veel vrije ruimte verliezen
om keuzes te maken; vooral voelt men zich ondergeschikt aan het systeem en dat
wekt wrevel op, of die nu terecht is of niet. Bovendien is het systeem in die
zin niet billijk, dat grote fortuinen meer mogelijkheden hebben zich aan
belastingheffingen en -verplichtingen te onttrekken, zonder van fraude beschuldigd te kunnen worden.
Bovendien neemt het besef toe dat we minder belastingen betalen als iedereen
navenant bijdroeg, maar vermogen uit arbeid en vermogen uit kapitaal gelijk
behandelen blijft moeilijk. De reden is dat we aanvoelen dat spaargelden nog
eens belasten niet deugt zodat via successierechten het algauw een derde greep
in de kas blijkt dus, waarvoor men de legitimiteit niet altijd ziet.
Een
ander punt is dat de regelingen bijvoorbeeld voor ongehuwde mensen zonder kinderen
ten laste niet altijd even billijk ervaren worden, terwijl anderzijds mensen
die hard werken de indruk hebben dat ze nauwelijks van regelingen gebruik
kunnen maken. Het kan ermee te maken hebben dat men rekenmodellen gebruikt die
een aantal parameters bevatten die beantwoorden aan minder frequent voorkomende
reële gevallen dan men aanneemt. Nu men van het Rijksregister gebruik maakt om
reële gezinssituaties goed in kaart te brengen, blijkt men toch nog met slechts
beperkt geldige modellen rekening te houden, al kan toch, in een behoorlijk
rekenmodel precies met die parameters geschuiven
om de gevolgen van maatregelen te bekijken. Alleen zal men vaststellen dat die
berekeningen mogelijk zijn, maar niet a priori uitgevoerd worden bij het
herschrijven van personenbelasting, maar ook wanneer men bepaalde rechten,
zoals de woonbonus of kinderbijslag uitwerkt. Geen tijd of men wil niet a
priori met zekerheid de gevolgen voor een bepaalde situatie berekenen. Dat
heeft vaker dan de overheid denkt tot gevolg dat mensen - niet de armsten -
zich misdeeld voelen. Het is evenwel meer dan een gevoel, want het krijgt
kracht van waarheid.
Het
systeem is anderzijds wel bepalend voor het algemene welbevinden en dus moet er
men wel iets voor over hebben het stelsel van sociale zekerheid, pensioenen,
volksgezondheid en werkeloosheid in stand te houden. De discussie over de
massale immigratie van asielzoekers heeft voor velen de aandacht gericht op hoe
ons bestel in gevaar kan komen en zelfs David Cameron vond, vindt dat teveel
(Europese) migranten de economie van het UK in het gedrang zou brengen -
terwijl ze net voor de onzichtbare onderbouw zorgen, wegens arbeid in het zwart. Van zoveel cynisme blijkt men
niet te sterven, want het is vooral waar dat die Polen, Roemenen en anderen
voor de Britse economie vooral batig is gebleken, maar voor de lager
geschoolden - door het systeem ongeschoold - betekent dat nog minder kansen op
de arbeidsmarkt. Wie kan beweren dat mevrouw Tatcher, Major en Blair iet voor
het zwakke onderwijsbestel voor de middenklasse en de arbeiders hebben
uitgericht? Zelfs Cameron diende vast te
stellen dat het eliteonderwijs bloeit, maar hoe hoog de kwaliteit werkelijk
blijkt, valt moeilijk in te schatten. Theresa May besloot bij haar aantreden
dat het niet voldoende is vast te stellen dat West-Minister vergeven is van
"Old Boys" van Eaton, Cambridge en Oxford. Zij wil de Grammar School
opnieuw invoeren om jongeren uit niet bevoorrechte milieus opnieuw een
behoorlijke kans te geven op een eigen creatief leven. Nu gaat veel onderwijs
naar een zwak presterend onderwijs, dat onderuit is gehaald door allerlei hervormers.
Belastingen goed besteden is iets anders. Wat zou er gebeuren als de overheid
ook hier het onderwijs alsmaar verder zou moderniseren?
Steeds meer scholen die buiten het net staan en hoge inschrijvingsgelden
vragen?
Men
zegt wel eens dat overheden minder subsidies aan bedrijven zouden moeten
toekennen, maar ook aan cultuur moet men er minder verstrekken en vooral dat
laatste zal veel mensen doen steigeren. Maar men kan wel vaststellen dat
intellectuelen en zelfverklaarde artiesten er blijk van geven de overheid én de
burgers te kapitelen maar tegelijk wel woest zijn als hun subsidie wegvalt. Zal
men, zoals Thorbecke het stelde, de overheid toelaten kunsten en kunstenaars te
steunen, dan zal men niet proberen censuur op die kunstenaars uit te oefenen,
als ze hun werken brengen, maar tegelijk ziet men ook dat sommige artiesten
vooral naast het podium menen ons, burgers de les te moeten spellen. Zij hebben
wel eens iets te zeggen, maar afgeven op de bourgeoisie is wel wat gemakkelijk.
Oh ja, kritisch zijn noemt men dat, terwijl kritisch kijken betekent dat men
niet slechts een kant op kijkt.
Ten
gronde kan men geen staat bedenken die geen belastingen heffen zou en niet zou
investeren in publieke nutsfuncties - tenzij de staat ergens een monopolie op
zou hebben, zoals grondstoffen waarmee ze dan het algemeen belang zou kunnen
dienen; dergelijke monopolies pakken niet altijd goed uit en lopen vaak uit op
groot onbehagen bij de burgers. Tomas Sedlacek beschreef in economie van goed
en kwaad dat ook de overheid met tal van onzekerheden te maken heeft maar dat
sinds de oudheid goede vorsten zorgen dat de voedselzekerheid kan beschermd
wordt, zoals Pharao deed op vraag van Jozef en later heeft een graaf van
Vlaanderen mee een dreigende hongersnood af weten te wenden. De keurvorsten van
Brandenburg en Pruisen hebben ook lange tijd een reserve in stand gehouden om
misoogsten en andere oorzaken van tekorten op de graanmarkt op te vangen. Het
kon voorvallen dat het systeem wat verwaarloosd werd, maar eenmaal het
koninkrijk Pruisen zich uitstrekte van de Rijn tot in Königsbergen en verder uitstrekte, werd het een sterke speler
in de voedselvoorziening van voedsel en graan. Sedlacek maakt duidelijk dat interventies
vanwege de overheid gewettigd kunnen zijn, maar ook dat het fout kan lopen.
Het
probleem waar we in België mee te maken hebben, kan men dan ook niet beperken
tot de hoogte van de belastingen. Niemand zal ontkennen dat de spoorwegen in
ons mobiliteitssysteem onontbeerlijk zijn, maar ook moet men erkennen dat de
organisatie handenvol geld kost omdat de NMBS én Infrabel niet het best zijn
georganiseerd. Toch blijft de verspilling doorgaan, ten koste van de
dienstverlening en de reizigers, maar men zal elke grondige wijziging in het
management, ook HR-management - opgevat worden als een aanval op de werknemers
van de NMBS. Toch gaat het om honderden miljoenen die onnodig verloren gaan.
Men
heeft de administratie de afgelopen decennia grondig hervormd, maar of ze
daarom beter is gaan functioneren, nog afgezien van de criteria daarbij
gehanteerd worden, maar het ging om zowel kostenbesparing als om hiërarchische
structuren maar de dienst zelf en de bestaansreden van de dienst won er niet
bij. Stellen dat het allemaal niet functioneert ontbeert nuance, maar klinkt
aangenaam en bevestigend, maar het probleem is dat de minister die het
ambtelijk apparaat moet bestieren vaak met de hoogste in rang spreekt, die zelf
weer niet altijd met het werk van de dienst veel te maken heeft. In theorie zou
het niet mogen, maar de delegatie van bevoegdheden zorgt ervoor dat de hoogste
ambtenaren moeten afgaan op rapportage en die wordt niet altijd gechekt. Toch
werken de meeste overheidsdiensten vrij behoorlijk en komen misstanden
doorgaans snel aan het licht.
Uitgaven
beheersen betekende tot afgelopen decennia voorgenomen, beslist beleid
stopzetten en essentiële diensten zoals de veiligheid, de politie, justitie en
defensie veronachtzamen. Wie de vrede genegen was, vond dat okay, maar vanuit
geopolitiek oogpunt voel ik mij als burger bedot en vind ik dat men beter
jaarlijks voor defensie een ernstig budget ter
beschikking had gehouden, om ook vervangingsinvesteringen voor schepen,
rollend materieel, uniformen en munitie veilig te stellen. Over de vervanging
van de F-16 heb ik het dan nog niet
Spreken
over begrotingen, uitgaven en inkomsten beheren, behoort tot de kerntaken van burgers,
maar de ideologische voorkeuren - waar men altijd mee te maken heeft en die voortkomen
uit het feit dat de democratie nu eenmaal meerdere stromingen kent - hebben wel
eens een verstorende invloed over hoe men het overheidsapparaat vindt functioneren.
Stellen dat men meer moet overlaten aan de technocraten, betekent dan men blind
blijft voor het feit dat ook technocraten van het opzetten van een hofhouding
houden.
Politici
klagen dat burgers te veel zagen, het commentariaat stelt dan weer dat burgers
het niet begrepen hebben, maar de situatie met de Belgische begroting anno 2016
laat zien dat zij vragen onbeantwoord laten: 1°) de gevolgen van de
staatshervormingen, vooral van de zesde en de dan de bijkomende subsidie van
Brussel van 460 miljoen, terwijl de stadsregering de tunnels in puin laat
vallen, valt dat te rijmen? 2°) hoe zal men de nieuwe geneeskunde verzoenen met
de financiering en allocaties inzake volksgezondheid, bijvoorbeeld hoe men
huisartsen en andere artsen zal vergoeden voor hun kennis en werk? 3°) Hoe kan
men nu beweren dat de economie in een dipje zit, terwijl er nagenoeg volledige
tewerkstelling in Vlaanderen zou zijn? Er hebben nooit meer mensen een betaalde
job gehad of zijn als zelfstandige aan het werk. Kortom, de interpretatie van
deze financiële kwestie laat veel vragen open.
Komen
we er ooit uit? Niet als we nog eens extra belastingen willen voor de rijken,
die er dan goed in slagen aan die verplichtingen te ontkomen; de beurstaks
blijkt voor kleinere bedrijven ook geen goede zaak, net als de verhoging van de
liquidatiebonus. Mooi dus, de overheid wil de inkomsten maximaliseren, maar
heeft geen idee voor de economische gevolgen en de betrouwbaarheid van de
overheid. De overheid heeft vele taken, regelt die behoorlijk wel, maar de
kostprijs blijkt niet altijd goed in de hand gehouden te worden.
Bart
Haers
Reacties
Een reactie posten