Niemand boven wetten verheven
Kritiek
Claire-obscure
Erkenning van onze duistere kant
Drie
heren en een dame in een studie haspelen de week af en denken na over Trump,
Rutte en de gang der dingen. Rik Torfs probeert Johan De Poortere aan het
wankelen te brengen en meent dat men ook met mensen moet denken die onze mening
niet genegen zijn. Werner Trio nodigt de volgende dag Peter Mertens uit en Marc
De Vos, die van het begin af de visie van Mertens retorisch bekampt. Maar wat
me opvalt is dat behalve Torfs de anderen een heilig vuur willen uitdragen van
hoe de dingen horen te zijn. Torfs weet ook dat het niet allemaal gaat zoals
het zou kunnen gaan, maar beseft dat men dan eerst onze aard stevig zal moeten
omvormen en houdt teveel van mensen van vlees en bloed om daaraan te beginnen.
Natuurlijk
zien we dat een aantal zekerheden wankelen, maar een mens schrikt er niet meer
van op. Wel denk ik dat we beducht mogen en horen te zijn als het erop aan komt
de wereld in winners en losers op te delen, gewoon omdat niet alles een strijd
is, maar ook omdat we dan niet meer de mogelijkheden zien die zich aandienen.
Ook dit is een poging om aan het eenduidige te ontkomen of aan het manicheïstische
beeld van een alles omvattende strijd tussen goed en kwaad, van het volk tegen
de elite, van macht tegen... tegenmacht. Maar hoewel men zelden over macht
spreekt, vormt het een cruciaal thema waarover net met meer aandacht gesproken
moet worden. Net omdat we altijd wel een politieke orde zullen kennen en het
van belang is te weten waarom een democratische politieke orde, ook de vele
bezwaren in acht nemend, nog altijd de beste garantie is voor particulier
welbevinden. Ook het samenleven wordt bevorderd dankzij de rechtsstaat en het
besef van mensen dat ze best ambitieus mogen zijn, maar niet ten koste van
derden.
Heeft
het wel zin te proberen een kosten-batenanalyse te maken van het democratische
bestel, gezien het feit dat we weten dat Europa de afgelopen 70 jaar erin
geslaagd is zowel stabiele welvaart, economische en technologische vooruitgang
en internationale samenwerking te realiseren, dan blijft toch bij velen de
vraag wat we er nu aan hebben. Alleen, men zal opmerken dat we de
levensomstandigheden rond 1989, toen een pc nog niet in alle huizen te vinden
was en gsm's wel bestonden, maar nogal veel gewicht te torsen gaven. De
samenleving had dan andere zorgen, maar wat toen brandnieuw was, is vandaag
verouderd. De DVD? Ga maar eens zoeken in tijden van VHS-beeldbanden. Op zich
vormde dat geen probleem, we leefden met wat zich toen aandiende en leerden
nieuwe instrumenten te gebruiken. Toen waren de jaren vijftig de middeleeuwen,
nu denken we nostalgisch dan wel vol afgrijzen terug aan die tijd. Toch was het
leven, de dagelijkse dingen en het wonderlijke niet minder verrassend en
aangenaam dan nu, al denk ik dat zo apparaatje om info te vangen best wel
onmisbaar is geworden.
Klagen
over het gezeur op sociale media, zeuren over de onaangename reacties op fora
van bladen, zodat die nu afgeschaft werden, dragen ertoe bij dat men
onaangename waarheden verre van zich kan afhouden, maar tegelijk verliezen de
bladen nu ook elk contact met die bladen. Zelfs behoorlijk genuanceerde
inzichten krijgen geen plaats meer. Erger nog, als men kijkt wat columnisten
vaak te vertellen hebben, dan spreekt daar vaker dan nodig een dédain uit voor
wie niet zo bekend is, maar die laatste weet misschien wel waar het over gaat, dédain tegenover iemand
die dossierkennis heeft. Als mensen vinden dat de hoofddoek niet kan, dan vindt
men dat onwelgekomen, onbehagelijk, maar zelfs als het onbetamelijk zou zijn,
dan is het er wel. Wel moet men er zich rekenschap van geven dat vaak dat wilde
geraas een pose is, om toch maar aandacht te trekken.
Kortom,
we beschuldigen elkaar van leugenachtigheid, we menen dat anderen alternatieve
feiten brengen en in het ergste geval heeft het niets met de zaak te maken. Men
vergeet dat strijd om macht in de politieke orde een evidentie is, maar ook dat
die strijd pas losbrandt als de verhoudingen zo gewijzigd zijn dat de zetelende
elite aan betrouwbaarheid heeft ingeboet, of dat er nieuwe bewegingen het licht
hebben gezien die de bestaande orde naar hun hand willen zetten. Wie dezer
dagen luistert naar wat gezegd wordt, merkt dat de middenklasse pas nu echt
verpletterd lijkt te worden tussen de verschillende soorten elites en het
zogenaamde volk, want die middenklasse rekent op een overheid die haar
verplichtingen nakomt en niet zomaar de boel onderuit haalt. Maar die
middenklasse streeft niet (langer) naar macht, aangezien ze over financiële
bewegingsruimte beschikt om te doen wat elkeen behaagt en betamelijk vindt. Toch
zou wat nu gaande is, de middenklasse wel eens tot een meer assertieve houding
kunnen bewegen.
De
losbandigheid van figuren als Murdoch, Trump en anderen, die de indruk wekken
te geven om het welzijn van deze mensen die nu door de elites in de steek
gelaten zouden zijn, vergeten zouden zijn door de weldenkende gemeenschap,
terwijl hun belangen ergens liggen waar deze mensen wel iets over weten, maar
er nooit toegang toe krijgen, zoals golfterreinen en andere investeringen.
Losbandigheid is hier wel gepast, omdat deze heerschappen geen enkele moeite
doen de indruk te wekken doordacht te handelen.
Men
kan ook denken dat het om losbandig gedrag gaat, aangezien we niet weten welke
hogere belangen ze dienen, vooral niet wie ze schade berokkenen. Weten we nog
wel dat het UK de drijvende kracht was achter de versnelde aansluiting van de
nieuwe lidstaten bij de EU in 2004, terwijl lang niet alle landen aan de
Criteria van Kopenhagen konden beantwoorden. Men begrijpt dat hier een
compromis is gesloten, waarbij onder meer Duitsland en de Benelux de grenzen
voor werknemers uit de nieuwe lidstaten slechts voorzichtig hebben geopend en
enkel verplicht waren pas vijf jaar later de grenzen voor werknemers uit de
nieuwe lidstaten helemaal te openen. De Britten hebben deze manoeuvre opgezet -
zeggen kwatongen - om Europa een hak te zetten. De drie criteria hebben te
maken met het democratische gehalte van de instellingen, de economische open en
vrije markt en tot slot meewerken aan de
doelstellingen van de EU...
Vertaald
naar Amerika, ziet men dezer dagen in Californië stemmen opgaan uit de federatie
te stappen en ook Texas droomt zo te zien alweer van secessie. In Europa zelf
zijn politici als Victor Orban en Zeman in Tsjechië er geen graten in de opvang
van vluchtelingen mee te boycotten, maar nu hun Oostgrenzen weer bedreigd
worden, blijken ze toch weer bereid met Europa te praten. Nu, dat kan men
begrijpen en niemand moet dat opportunisme veroordelen, want zo werkt politiek
vaak genoeg. Gezond opportunisme is een voorwaarde voor politieke orde en
vreedzame co-existentie, wat dan weer burgers ten goede komt.
Stelden
we hoger dat strijd om de macht binnen een democratisch bestel tot de orde der
dingen behoort, dan is het wel zo dat ook de overheid, de prins bij wijze van
spreken niet boven de wet verheven is. De rechtstaat, de volksvertegenwoordiging
en de uitvoerende macht houden elkaar, als het goed is, in evenwicht. De vierde
macht controleert doorgaans vooral de uitvoerende macht, maar gaat niet altijd
kijken hoe het ambtelijke apparaat de opdrachten uitvoert en dat zorgt voor verregaande
vormen van begripsverwarring, omdat kritiek uitbrengen op individuele politici,
niet altijd toelaat te zien dat het
apparaat wel behoorlijk functioneert. Soms wekken politici dat ze het afkunnen
zonder ambtenaren, maar als die in de knoop raken, komt dat doorgaans voort uit
het feit dat politici hen, de mensen die voor de werkelijke uitvoering instaan
tegenstrijdige signalen en opdrachten geven. Soms leidt dat ertoe dat politici
zichzelf in de voet schieten, omdat ze niet kunnen leveren wat ze beloven, meestal
blijft de aftocht met de stille trom voor diezelfde politici de beste tactiek.
Om
maar te zeggen, als u en ik op een en ander aan dienstverlening vanwege artsen
en ziekenhuizen mogen rekenen en dat we doorgaans, soms na een lange gang door
de procedures recht vinden. Veel is bereikt op verschillende domeinen en het
klopt dus niet dat ons systeem uitgewoond zou zijn. Toch lezen we dat dag na
dag, terwijl we de indruk hebben dat het allemaal spaak loopt. Natuurlijk kan
men Oosterweel niet echt aanvatten, omdat de wetgeving klagers veel mogelijkheden
biedt en omdat er in het parlement nog altijd geen consensus is gevonden,
alhoewel die er was, in 2003, over de noodzaak en de uitvoering van Oosterweel.
Het
is niet omdat men erkent dat het systeem behoorlijk werkt, dat er geen grond
voor kritiek zou zijn, maar dat zal nooit over het bestel zelf zijn, de
(gecorrigeerde) vrije markt met veel ruimte voor particulier initiatief.
Vandaag zien we een vorm van revolutie zich voltrekken, die linkse mantra's
invullen, maar niet per se met aandacht voor de belangen van zij die er het
meeste nood aan hebben, zoals het beperken van de verplichting voor werkgevers
in te tekenen op Obamacare: 22 miljoen mensen zouden eerlang weer de toegang
tot betaalbare gezondheidszorg verliezen. Hoe valt dat te rechtvaardigen? En
toch noemen mensen die er gebaat bij zouden wezen dit socialistische politiek.
Wanneer
mensen nu zeggen dat ze denken dat een president neergeschoten mag worden,
omdat hij precies de bestaande orde onderuit
wil halen en de waarden en normen van de burgerlijke samenleving terzijde
schuiven, menen dat hij de slimste van de posse is, dan refereren zij aan
standrechterlijke lynchpartijen van boeven en dieven. Intussen blijft men zich
afvragen hoe iemand met een reputatie op het vlak van bedrieglijke
faillissementen en het oprichten van een nepuniversiteit, die veel
inschrijvingsgeld vroeg en geen georganiseerd onderwijs verstrekte, op steun
van mensen kan blijven rekenen.
Conclusie
moet zijn dat wie onze werkelijkheid alleen in zwart en wit weet te schetsen en
de werkelijkheid keer op keer geweld doet, onze regeringsleider niet kan zijn.
Wij evenwel kunnen niet stemmen voor de president van de VS, wel voor mensen
als Le Pen, genoemd in onfrisse financiële zaken, Geert Wilders, die geen
partij wil om niemand verantwoording verschuldigd te zijn en al die andere
Frauke Petri's, die schietbevelen uitspreken, alsof ze 1989 vergeten zijn.
Een
democratie vergt verschillende benaderingen en als er consensus bereikt is, dan
zal men zich aan dat besluit houden, tenzij er goede, harde argumenten worden
ingebracht. Maar de overheid zal er zich voor hoeden maatregelen te treffen die
individuen en groepen treffen, zonder dat deze aan de maatregelen kunnen
ontkomen. Men zal zich niet verheven achten boven de wetten en daar hebben ook
linkse politici zich de afgelopen decennia wel aan bezondigd, waarbij de goede
inzichten in de praktijk heel anders uitpakten, eens ze uitgerold werden. Het
Matthaeuseffect speelt in meerdere domeinen, ook als de wetgeving doelen moet
dienen die men sociaal noemt. Alleen grondig onderzoek en alert ingaan op
signalen, zoals een fractievoorzitter liet blijken toen hij de tegemoetkomingen
bekeek voor wie zijn of haar auto laat ombouwen zodat ook op aardgas gereden
kan worden - maar dat meestal niet gebruikt. Dat is afleiding van
overheidsmiddelen voor eigen gebruik tegen de geest van de wet in.
Bart
Haers
Reacties
Een reactie posten