Grijze Muizen? Wie zegt het?

Kort Lontje

Grijze Muizen

wie zegt het?

Linda de Win is geen grijze
muis, maar vele kijkers ergeren
zich wel eens aan haar
beschuldigende manier van
vragen stellen. Ook laat ze
soms haar kijk scherp blijken,
zoals toen ze op 16 februari
Elke Sleurs ondervroeg naar
haar intenties. Dat diende niemand
en bracht geen nieuw inzicht. 

Politici? Uit welke klei worden ze getrokken en wat is hun inbreng? Elke Sleurs wordt steeds weer een grijze muis genoemd, maar misschien zijn de meer flitsende figuren opgebrand. En ja, wat is dat flitsend? Merkel? Burma? Herman van Rompuy had er ook veel van, maar zijn werkzaamheden, faits et gestes mogen er wel zijn.

Mediamensen hebben vlug hun oordeel klaar, maar sinds het verscheiden van Steve Robert Stevaert heb ik niemand zich horen excuseren over de foute inschatting. Bart De Wever zelf werd ook alles behalve innemend genoemd en Siegfried Bracke kwam niet altijd even sympathiek over. Er spelen bij de media vaak andere sentimenten dan bij het publiek, wat men bij het schrijven van commentaren nog steeds niet goed door blijkt te hebben. De kans is groot, moet ik toegeven dat mensen, zeker in de media zich door bijzaken laten afleiden. Op stedelijk niveau? Soms is het van belang na de vergadering nog even aan de toog te hangen en even een goed voorbereide show uit de mouw te schudden. Toch zag ik de afgelopen decennia vaak weinig toegankelijke politici het spel beheersen, waarbij uiteraard informele macht van groter belang bleek dan onmiddellijke sympathie. Aan de andere kant, in Nederland zagen we bij de PVDA bij elke verkiezingsronde voor de Tweede Kamer nieuwe witte konijnen opduiken, waarbij men zich kan afvragen hoe deze mensen hun fractie in de hand konden houden en vooral de kiezers konden en kunnen blijven overtuigen. Job Cohen was wellicht het meest ontluisterende verhaal, maar daar was vooral het verhaal van zijn functioneren de kern. Cohen, de geliefde niet verkozen burgemeester van Mokum wist dat het brandde voor zijn partij, maar hij had geen antwoord omdat hij het fractiewerk niet voldoende onder de knie had, zegde men. Wellicht was het punt dat hij, Cohen, de problemen van de partij wel zag, maar zelf in dezelfde richting geëvolueerd was en een regent geworden was.

Het valt op dat de vele ogen die naar politici kijken, die van mediamensen dus, er vaak zo een eensluidende visie op na houden en zelden de dossiers waarin de zogenaamde zwakte aan het licht komt, zelf ook niet hebben zien aankomen; Minister van Volksgezondheid worden bracht voor Maggy De Block geen onverwachte situaties, want ze is arts, maar het beleid inzake volksgezondheid wordt al lang niet meer door artsen opgezet en bovendien, nogal wat artsen in het systeem hebben ook een agenda die ideologisch gekleurd is. Kan men inzake migratie en asiel nog roepen dat de wet de wet is, mondig geworden patiënten zullen dat zo gauw niet accepteren. Nu men aan de financiering van de ziekenhuizen moet tornen - waarbij het nog steeds onbegrijpelijk is dat men investeringsprogramma's en bouwprojecten niet beter op elkaar afstemt, waardoor op het oog veel geld verloren gaat - opdat men goede ziekenhuizengeneeskunde kan blijven brengen in een zeer grondig gewijzigd technologisch en wetenschappelijk kader, is het niet eenvoudig om goede beslissingsbomen op te zetten. Voor mediamensen is het dossier vooral leuk in geval uitschuivers, zelden als het erop aan komt eens rustig uit te leggen hoe de ziekenhuizen gefinancierd worden en hoe wij daar als potentiële patiënten iets van voelen of zouden kunnen voelen.

De aanleg van wegen vormt in de media nog altijd een mooier plaatje dan het regelmatige onderhoud van wegen en dus zien we zelden een politicus die verantwoorden wil waarom een stuk autoweg heraanleg vergt, omdat er teveel lapwerk is gebeurd. Of men ziet ook niet goed waarom men zich aan die klaar-overs die het verkeer rond scholen iets gelegen moet laten liggen, tot een jongen van zes dood gereden wordt. Wat duidelijk wordt is dat vaak zeer selectief naar het beleid gekeken wordt en alles moet passen in ideologische schema's. Het veiligheidsthema overschaduwt vaak andere, zonder men er direct erg in heeft.

 Tegelijk blijft men ons waarschuwen voor het gevaar die de democratische instellingen zouden lopen mochten figuren als Wilders het voor het zeggen zouden krijgen. Opvallend is dat men dat domweg kan verhinderen door zijn positie helder uit te stippelen, niet op het vlak van immigratie en de Islam, al kan dat ook, maar vooral door te laten zien dat de man geen voeling heeft met Henk en Ingrid en politiek niets van belang hoeft te zeggen of hij krijgt weerklank.

Wilders is in mijn waarneming bij uitstek het voorbeeld van een grijze muis, in de mate dat hij nooit hoefde te tonen waar hij voor staat. Jawel, hij riep "Minder Marokkanen? Dat regelen we dan wel even!". Hij stond voor de rechter, maar kon daar vooral over zijn recht op een mening en de uiting ervan hameren, hoefde echt niet aan te tonen dat al die vreemdelingen in Nederland alleen maar voor ellende zorgen. Dat hij geen uitgebreid programma kan voorleggen en het ook niet laat becijferen door het CPB, lijkt voor kiezers dan weer geen punt, want ze geloven al die experten toch al lang niet meer.

Hij kan dus per definitie geen grijze muis zijn, maar als we het over debating hebben en over een beleidsbenadering die problemen helpt oplossen, in plaats van de malaise nog dieper te laten uitspoelen, dan is hij pas een grijze muis, behoorlijk links ook in een aantal opzichten. Waar men een goed jaar geleden nog riep dat Alexander Pechtold de uitdager zou worden, lijkt die dan weer stilaan vergeten te raken, maar het zal wel niet aan de media liggen.

Ik vind het niet wenselijk dat journalisten het hebben over grijze muizen om politici in de markt te zetten. Wat kan een politicus doen om in de gunst te komen van wat men dan denigrerend "het journaille" noemt, te komen? Sommige kandidaten blijken zonen of dochters van en worden, in weerwil van de gelijkheidsgedachte, als bijzonder voorgesteld omwille van hun familienaam; anderen ogen goed en zeggen al eens iets interessants, al blijkt dat ook niet zo steekhoudend en vooral politici moeten gewoon lijken maar de indruk wekken bijzonder te zijn is nooit ver weg. Hier schieten mediamensen in hun oordeelsvermogen zonder meer tekort. De juiste vragen stellen zou al helpen en die vragen moeten dan niet a priori over strategische kwesties gaan, zoals daar is: hoe gaat u uw tegenstander uitschakelen? Waarom zijn we er ons niet van bewust dat we telkens weer door een zogenaamde redder des vaderlands verleid worden en vervolgens moeten erkennen dat we ons vergist hebben?

De weg naar beter beleid gaat over tal van onderwerpen en naar hoe kwesties op elkaar inhaken. Men kan zich niet verschuilen achter een heldere methode, waarbij men heldere distincties maakt, maar met onvolmaakte analyses komt men nergens. Dat wil zeggen dat men met Descartes wel kan proberen overweldigende kwesties goed op te delen in behapbare delen, maar op enig moment hoort daar ook bij dat men nagaat of die kwestie niet met andere te maken heeft. What about something else? Natuurlijk moet men dat wel eens goed onder ogen nemen. De toename van het aantal files op het Vlaamse verkeerswegennet heeft te maken met teveel voertuigen. Dat zal wel. Wat er ook aan de orde is dat men niet zomaar mensen kan verbieden er gebruik van te maken want er kunnen vele redenen zijn, onder meer omdat men een excursie wil maken of omdat men familie die nu eenmaal niet meer in dezelfde stad woont te bezoeken en zo kan men ook de gepensioneerden niet verbieden hun inkopen te doen in die andere fraaie winkelstraat. Kortom de toename van de verkeersdrukte ligt besloten in de toegenomen welvaart, de toegenomen vrije tijd van jonge gepensioneerden, vele andere facetten nog kunnen opgesomd worden; kortom, die verkeersdrukte komt er niet zomaar. Toch leggen politici over dit thema grote verklaringen af die uitblinken van eenvoud, maar geen zoden aan de dijk zetten. Experten moedigen hen aan om het simpel te houden.

Grijze muizen zijn  niet bereid grote uitspraken de doen over complexe kwesties, want ze weten meestal dat een simpele oplossing op termijn als een boemerang terug zal komen. Een grijze muis zijn in de politiek is nog iets anders dan de populaire Jan uithangen. Het blijft zo dat we geen eenvoudige oplossingen kunnen bedenken in een complexe samenleving. Of toch, als we merken dat mensen op een gemakkelijke manier overheidsmiddelen voor eigen gebruik kunnen aanwenden, want uiteindelijk zijn de middelen van bijvoorbeeld Publipart of van sommige andere afgeleiden van tussengemeentelijke organisaties en dienstenbedrijven toch ook eigendom van een (lokale) overheid. Het gaat dan om rent seeking behaviour, maar dat thema komt nooit aan bod in de brede media. Illegaal is dat zelden maar het kan wel ongemerkt veel opbrengen. Pleiten voor onderzoeksjournalistiek? Maar elke journalist moet toch feiten onderzoeken. Het blijkt altijd weer dat zoveel waar we denken een goed beeld van te hebben, in wezen een vrij schamel inzicht vormt. Zij die men grijze muizen noemt, hebben misschien daar wel enig inzicht over ontwikkeld.

Bart Haers